Terugblik op de archeologische wandeling in Keerbergen op 28 mei 2023
Op zondag 28 mei organiseerde HAGOK, in samenwerking met de Keerbergse Heemkring de Botermolen en met de intergemeentelijke onroerend erfgoeddienst (IOED) WinAr, een archeologische wandeling in Keerbergen. De wandeling startte en eindigde in het heemmuseum de Botermolen.
86 personen schreven zich in: onder een stralende zon kwamen 74 deelnemers (in 3 groepen verdeeld) ook effectief opdagen.
Er werd eerst halt gehouden bij de archeologische opgravingen pal naast de oude kerktoren in het dorpscentrum. WinAr archeoloog Tim Vanderbeken gaf toelichting over de opgravingen die daar al een tijdje door archeologen van de Group Van Vooren uitgevoerd worden.
Verschillende skeletten werden blootgelegd en men vond blijkbaar ook restanten terug van een houten gebouw, vermoedelijk een woning uit de 13de of 14de eeuw. De deelnemers konden ook de grondvesten zien van een kapel of kerk die zeer waarschijnlijk de voorloper was van de bij het begin van de jaren 1970 afgebroken dorpskerk (met uitzondering van de kerktoren).
De deelnemers vervolgden dan hun weg door het natuurgebied ‘Broekelei’ naar de site van de Kerkebergen tegen de Dijle, waar de welbekende Keerbergenaar Philip Schoovaerts toelichting gaf over het verdwenen Keerbergen-aan-de-Dijle.
Bij hun terugkeer in de Botermolen konden de deelnemers ten slotte nog een aantal interessante bodemvondsten bekijken, hoofdzakelijk steengoed en aardewerk dat in de loop van de jaren 1980 opgegraven werd op de site van de Kerkebergen. Daarbij werd toelichting gegeven door gids André Van Herck van de Botermolen.
Veel deelnemers snuisterden nadien nog in de boekenstanden van HAGOK en de Botermolen en sloten deze zonnige zondagnamiddag met een fris drankje af.
Terugblik op de erfgoedwandeling van 23 oktober 2022 in Rijmenam
De voorspelde regen bleef gelukkig helemaal uit en de wandeling startte zoals gepland bij de prachtige Sint-Martinuskerk van Rijmenam. Gids Luc Vangeel, voorzitter van de heemkring ’t Hoefyser, schetste uitgebreid de geschiedenis van de kerk, tot en met de spraakmakende renovatie van haar interieur in 2004-2005; hij besprak ook nog enkele merkwaardige stukken uit haar patrimonium.
We wandelden dan verder langs de recent gerestaureerde pastorij, het restant van de oude kaak (schandpaal), en de mooie witte hoeve Schueremans (voorheen een brouwerij en herberg de Seeridder) die extra uitstraling geeft aan het dorpsplein. Vervolgens gaf Luc uitleg bij de zaal Sint-Martinus (die volop gerestaureerd wordt) en bij het kapelletje van Sint- Elooi. Daarna stapten we de Dijlebrug over en hielden nog halt bij ‘t Brughuizeke en daarna bij het kasteel van Hollaken.
Dan keerden we op onze schreden terug en we eindigden in het heemmuseum ’t Smiske, waar alle deelnemers nog konden snuffelden in de boekenstanden van de heemkring ’t Hoefyser en HAGOK, om daarna rustig na te kaarten bij een drankje.
HAGOK richtte de geleide lentewandeling ‘Ridders en norbertijnen in Wakkerzeel’ in op 21 maart 2022
Deze avondwandeling begon bij de historische kerk van Wakkerzeel, eertijds een bedevaartsoord ter ere van de heilige Hubertus. Een van de deelnemers, Geert Moreau, vatte zijn ervaringen als volgt samen:
‘In de kerk vertelde gids Frans Delauré ons met veel enthousiasme over het wedervaren van Sint-Hubertus, over de restauraties en de duivenstront en de duivelse rabiës-uitdrijvingsgereedschappen.’
Via de kasseien trokken we vervolgens naar de prachtige norbertijnenpastorie uit 1758, waar we deskundige uitleg kregen van Stefan van Lani over de relatie tussen de pastoor en de abdij, de overstromingen en de herbestemming van dit unieke gebouw.
En last but not least volgde er nog een prachtige wandeling naar de Kraneveldhoeve, waar we opgewacht werden door de eigenaar en door ere-voorzitter en gids Jo Vandesande en zijn echtgenote. Alle oude families passeerden de revue, de ridders, de donjon (eigenlijk: bewoonbare duiventoren), de verschillende fases, de vondst van de Syrische scherf, de kuisheidsgordel. Jo Vandesande was in volle vorm.
Dan keerden we terug naar de pastorie waar we bij een glaasje konden afsluiten, tussen de boeken en tijdschriften van HAGOK. Een meer dan geslaagde avond met onderlegde en entertainende gidsen.’.
Aarschot, martelaarsstad WO I 14 augustus 2016
Met 24 HAGOK-geïnteresseerden kwamen we op zondag 14 augustus 2016 samen in Aarschot voor de wandeling ‘Aarschot, martelaarsstad WO I’.
Wij kregen de keuze tussen de kortere rondleiding door het centrum of de route die ons helemaal tot bij het Sint-Rochus Memoriaal bracht. Lieve Serneels en Marc Dillen van de Aarschotse gidsenbond gaven ons inzicht in de aanleiding en oorzaken van de verschrikkelijke gebeurtenissen in september 1914.
Ook kregen we een mooi beeld van de aparte aanpak bij de wederopbouw van het centrum te Aarschot in de jaren 1920. De deelnemers volgden het traject dat de opgepakte burgers van Aarschot in die eerste oorlogsdagen gedwongen stapten vóór hun deportatie of executie.
Het Sint-Rochus Memoriaal, opgericht in 1965 nabij de plaats waar zovele onschuldige inwoners van Aarschot het leven lieten, nodigt respectvol uit tot reflectie.
De woorden van Alexander Powell, de Amerikaanse oorlogscorrespondent van The New York World – één van de eerste buitenlanders die Aarschot tijdens de Eerste Wereldoorlog bezocht – zijn veelzeggend: ‘In many parts of the world I have seen terrible and revolting things, but nothing so ghastly, so horrifying as Aerschot.‘
Na de slag bij Aarschot-Ourodenberg op 19 augustus 1914 zet het Duitse leger zijn optocht verder en valt de stad binnen. Beide colonnes komen op de Grote Markt samen om vandaar hun opmars verder te zetten naar Leuven. Bijna alle Belgische soldaten hebben dan de stad verlaten.
De Aarschottenaren zijn bang. Er zijn vele berichten binnengelopen over het ruwe optreden van de Duitsers bij hun intocht in andere gemeenten. Ook in Aarschot gaan de woest tekeer. Ze plunderen huizen, stichten brand, tuigen burgers af en pakken ze op. De stoet gevangenen groeit voortdurend aan.
Om ongeveer drie uur in de namiddag komt de Duitse generale staf Aarschot binnen. Kolonel Stenger, de bevelhebber van de 8ste Duitse infanteriebrigade, neemt met twee officieren zijn intrek in het huis van de burgemeester. Zijn kamer geeft via een balkon uit op de Grote Markt. Rond zes uur ’s avonds staat overste Stenger samen met twee officieren op het balkon. Ze kijken naar de troepen op de markt. Die staat vol wagens en soldaten. Op dat ogenblik passeert een proviandcolonne. Daarop volgt onmiddellijk een heftig geweersalvo. Op een aantal plaatsen in de stad wordt gevuurd. Duitse soldaten beweren dat de Aarschotse burgers hen beschieten. In een oogwenk staan de voorbijtrekkende colonnes stil. Wagens botsen op elkaar. Duitsers beginnen in het wilde weg te schieten. Tijdens deze schietpartij, die een twintigtal minuten duurt, wordt kolonel Stenger op het balkon doodgeschoten.
De Duitsers besluiten dat het zonder de minste twijfel gaat om een vooraf beraamde overval van sluipschutters – francs-tireurs – van de Aarschotse bevolking op de Duitse troepen. De Aarschottenaren zijn er op dat ogenblik van overtuigd dat misnoegde Duitsers aan het muiten sloegen. Veel later is gebleken dat het een aantal ontevreden Poolse soldaten binnen het Duitse leger waren die zich van hun overste wilden ontdoen, onder het mom van een Aarschotse volksopstand. De onterechte represailles op de burgers zijn bijzonder hard! De Duitse soldaten beginnen een wilde zoektocht naar francs-tireurs. Huizen worden in brand gestoken, vluchtende burgers vastgehouden op de Grote Markt. De Duitse soldaten nemen een eerste groep van jongens en mannen apart, brengen ze met opgeheven handen naar de Leuvensesteenweg en executeren ze . 75 burgers laten het leven.
Even later wordt een tweede groep ook naar de Leuvensesteenweg gebracht, maar nu iets meer in de richting van Leuven, achter de hoeve Stockmans, waar nu de Sint-Rochuskapel staat. Burgemeester Tielemans, zijn 15- jarige zoon, broer en twintig anderen, worden in koelen bloede doodgeschoten. De Duitsers houden Tielemans verantwoordelijk voor de dood van Stenger.
Terwijl men de terechtstellingen uitvoert, moeten de vrouwen en de kinderen de hele nacht van 19 op 20 augustus op de brandende markt blijven. Pas in de vroege ochtend mogen ze eindelijk naar huis. Wat later klinkt echter een nieuw bevel: de hele stad dient ontruimd te worden. Alle inwoners moeten onmiddellijk de stad verlaten. Ze worden uitgedreven en vluchten weg.
Met pak en zak beladen verlaat een massa mensen, vooral vrouwen en kinderen – men schat drieduizend – de stad. Onder hen mevrouw Tielemans, de vrouw van de burgemeester, en haar dochter. De vluchtelingen trekken naar dorpen in de buurt, naar de kust en naar Antwerpen. Velen komen in Nederland, Engeland of Frankrijk terecht. Aarschot is een dode stad en blijft verweesd achter.
‘Cultuurstad Mons, Silex’s en Saint-Symphorien’ – zondag 5 juni 2016
BEZOEK AAN SILEX’S TE SPIENNES, MONS EN SANT SYMPHORIEN
Op zondag 5 juni reden we onder een bewolkte hemel richting Spiennes, waar we een vuursteenmijn uit het jonge steentijdperk (7100 – 4200 jaar geleden) gingen bezoeken.
Vuursteen is een relatief goed bewerkbare harde steensoort, geschikt voor het vervaardigen van werktuigen.
De mijn te Spiennes wordt tot de Michelbergcultuur gerekend. De mensen die er deel van uitmaakten leefden in de periode van 6350 tot 5600 jaar geleden , in de gebieden van Zuid-Nederland, België en West-Duitsland.
De vuursteenmijn brengt ons in een mum van tijd opnieuw in een verleden. Langs een ladder komen we tijdens ons bezoek 8 meter onder het aardoppervlak terecht. De talrijke putten geven toegang tot een onderaards complex van gangen waar het vrij koel is. Het werd ons als snel duidelijk hoe onze voorouders het vuurgesteente uit de krijtlagen los hakten.
De prehistorische mens delfde er gedurende meer dan 1800 jaar vuursteen op. Hij maakte daarbij alleen gebruik van bijlen uit silex en hertengeweien. In totaal werden zo’n 1000-tal putten gegraven, verspreid over meer dan 100 hectaren. 10-tallen mijnen staan met elkaar in verbinding.
Na ettelijke millennia kan men alleen maar bewondering opbrengen voor hen die toen met enorm primitieve middelen en veel geduld werktuigen maakten uit de vuurstenen die hier ruim voorradig waren. Samen met een blik op het museum ter plaatse werd het een memorabel bezoek aan een fantastisch stukje vaderlandse geschiedenis. Dit is erfgoed om trots op te zijn!
De dag had nog heel wat in petto: Een streekmenu in een art nouveau brasserie in het centrum van Mons, gevolgd door een kunsthistorische stadswandeling onder een stralende hemel. Vervolgens kwamen tot bezinning op het wereldbekende Duits-Engelse soldatenkerkhof van Saint-Symphorien. We rondden er af met koffie en pannenkoeken op een tuinterras in de schaduw van de kerktoren en de prehistorische ‘wrijfsteen’ en werden verrast door een spelletje ‘jeu de paume’ van de locals .
Griet De Wachter
Historische stadswandeling WO I Leuven 30 augustus 2015
Met 42 enthousiaste deelnemers, waaronder ook 12 niet-leden van HAGOK, trokken we op 30 augustus naar Leuven. Twee gidsen van Leuven+ leidden ons op deze hete zomerdag van het Vredesmonument aan het station via de Bondgenotenlaan en de Diestsestraat naar de ‘Hauptkommandantur’ in het Stadhuis en naar de verbrande universiteitsbibliotheek op de Oude Markt, naar het Hogeschool- en het Ladeuzeplein. Ze illustreerden ons hoe exact 101 jaar eerder – eind augustus 1914 – Leuven het slachtoffer werd van blinde oorlogsrazernij. In de nacht van 25 op 26 augustus 1914 steken Duitse troepen het centrum van Leuven in brand. Meer dan 1000 huizen gaan in vlammen op, meer dan 200 burgers komen om en 600 andere pakken ze op en voeren ze naar Duitsland. De overige inwoners slaan op de vlucht. De verwoesting van de oude universiteitsstad en haar cultureel erfgoed schokt de hele wereld. Een paar dagen later – op 28 augustus – beschrijft een Amerikaans diplomaat die de stad bezoekt het als volgt ‘Ongeveer halverwege de vesten rond Leuven zien we voor het eerst brandende huizen. Ik voel de hitte op mijn huid afstralen. De assen in de lucht zijn zo dik dat ik in mijn open automobiel mijn beschermingsbril moet opzetten of ik zie geen hand voor ogen meer. Vele huizen in de stad branden. Van de anderen staan alleen zwart geblakerde muren overeind, met niets dan smeulend hout aan de binnenkant. Vaak staat de voordeur open. Binnen is dan brand gesticht of zijn de bewoners met geweld uit hun huizen verjaagd. Op de plaats waar ik stop, liggen twee paardenkadavers op straat, opgezwollen en met stijve benen. Maar dan beginnen afgrijselijkere taferelen door te dringen: dode mannen en vrouwen die nog op de plaats liggen waar ze zijn neergeschoten. Met zijn rug op de grond ligt een oude man in de zon, dood, zijn lange witte baard maskeert zijn vreselijk opgezwollen gezicht. Overal zijn de straten met puin bedekt, maar ook met hoeden, klompen, Duitse helmen, zadels, flessen, achtergelaten bagage. Over ongeveer een kilometer lengte lijkt het alsof een cycloon over de vesten is geraasd’ (1).
Aan de hand van dergelijke dagboekfragmenten, brieven en krantenreportages vertelde de gids ons hoe het zover is kunnen komen en wat de motieven waren voor deze vreselijke misdaad, die toen ook internationaal voor grote verontwaardiging zorgde. We leerden hoe de Leuvenaars de bezetting overleefden en in welke mate de wederopbouw het uitzicht van de stad tot op vandaag bepaalt. Na twee uren rondden we de stadswandeling af met een welkome verfrissende pint bier op het volledig heropgebouwde Martelarenplein.
(1) bron: http://www.oorlogsdagboekleuven.be/amerikaans-waarnemer-in-leuven/
15 maart 2015 Bezoek aan de dubbeltentoonstelling Vikingen
Na de zeer boeiende lezing van Prof. Dries Tys (VUB) over de Vikingen in de Lage Landen en langs de Dijle, waarin de impact van dit fiere volk op de Europese geschiedenis wetenschappelijk onderbouwd en genuanceerd werd toegelicht, vertrok HAGOK richting Tongeren.
In het Gallo-Romeins museum illustreerden 500 voorwerpen, voorzien van gepaste tekst, uitmuntende beelden een visueel uitdagende opstelling, een inkijk in het alledaagse leven van de Vikingen, in hun omzwervingen, en hun verspreiding over Europa, Noord-Amerika, Rusland tot Constantinopel toe. De tentoonstelling gaf een duidelijk beeld van het uitzonderlijk vakmanschap dat deze mensen hadden op het gebied van textiel, juwelen en schepenbouw. Ze waren zonder twijfel de beste scheepsbouwers van hun tijd.
Aan de hand van projecties en films kregen de HAGOK-bezoekers een levendig beeld van hoe het er bij hen aan toeging. De rol van de vrouw in de samenleving werd uitgebreid becommentarieerd.
Na Tongeren volgde nog een bezoek aan de tentoonstelling ‘Vikingen in de Lage Landen (800-1100)’ in het Centre Céramique te Maastricht, waar het beeld van de Vikingen aan de hand van lokale vondsten verder werd bijgesteld.
Historische fietstocht 100 jaar later
HAGOK organiseerde in september 2014 een fietstocht langsheen de getuigenissen van WO I in onze streek.
Max Deauville, dokter en vrijwilliger bij het leger, ziet tijdens de veldtocht van Tremelo over Werchter en Wakkerzeel naar Tildonk (9-13 september 1914) zijn regiment ten onder gaan. Hij schrijft zijn ervaringen tijdens deze gevechten neer in een boek. Reeds in 1917 wordt dit gepubliceerd in het Frans. In 2011 verschijnt de Nederlandstalige versie. Max Deauville beschrijft op een aangrijpende manier deze gevechten.
Tijdens de historische fietstocht ‘Dokter Max vertelt …’ op zondag 7 september werden in situ fragmenten uit het boek voorgelezen.
De originele formule werd een groot succes : 130 fietsers namen op deze mooie septembernamiddag deel aan een begeleide rondrit doorheen de slagvelden van Haacht en omliggende. Regelmatig werd er gestopt en voorgelezen uit de het werk van Max Deauville : het relaas van de gebeurtenissen tussen 9 en 13 september, tijden de tweede uitval vanuit Antwerpen werd zo opnieuw tot leven gebracht.
Aankomst van één der 9 groepen te Wakkerzeel
Uitstap naar Ename en Velzeke
Zondag 1 mei 2014 trok Hagok richting Europa.
“De erfenis van Karel de Grote” – een tentoonstelling gewijd aan de grote evolutie van Europa sinds Karel De Grote : de Bourgondische hertogen, de Habsburgers, Napoleon, de twee wereldoorlogen, het Verdrag van Rome om te eindigen met een zelfreflectie over het huidige Europa. Door de historische verbluffende verbanden werd het hedendaagse Europa met andere ogen bekeken.
Na het middagmaal werd de algemene beschouwing vervangen door een bezoek aan het archeologisch park van Ename.
Hier kan op het terrein de westgrens van Francia Media aanschouwd worden. Ename is immers één van de drie versterkte nederzettingen die op het einde van de elfde eeuw op de Scheldegrens werd gebouwd. Kort daarop ontstaat de abdij. De archeologische resten van die abdij werden kort na de middag door het HAGOK-gezelschap bezocht.
Als uitsmijter volgt nog een bezoek aan het Gallo-Romeins museum van Velzeke.
Daguitstap naar Tongeren 19 mei 2013
Daguitstap naar Tongeren 2013
Boeiend bezoek aan de tentoonstelling over de wereld van de Etrusken : “una storia particulare“, gevolgd door een bezoek van de motteburcht-heuvel van Borgloon en de drie tommen (grafheuvels) van Grimde bij Tienen.